ชำนาญงาน กับ ชำนาญการ

จากการไปประเมินคุณภาพหน่วยงานต่าง ๆ ได้พบ มีคนทำงานอย่างมุ่งมั่น เข้มแข็ง บริการดี มีคำชม แต่พอถามว่ามีอะไรเป็นจุดเด่นของหน่วยงาน เป็นผลงาน เป็นนวัตกรรม เป็นการปฏิบัติที่ดี กลับหาไม่ได้ จึงเรียกว่า มีเฉพาะผู้ชำนาญงาน คือทำงานเก่งในหน้าที่ แต่ไม่มีผู้ชำนาญการ 

แล้ว ชำนาญการ ต่างจาก ชำนาญงาน อย่างไร ชำนาญงาน ก็อย่างเขียนข้างต้น คือเก่งงาน แต่ไม่มีผลงานที่เป็นการพัฒนางานขึ้น ก็ไม่สามารถไปขอกำหนดตำแหน่งชำนาญการได้ 

ดังนั้น การจะเป็นผู้ชำนาญการ ก็ต้องสร้างผลงาน ด้วยการจัดระบบงาน ในทำนองการทำวิจัย ความจริง ในกระบวนการประกันคุณภาพ ที่มี PDCA เป็นกลไก นั้น สามารถนำไปสู่การสร้างผลงานได้ หากมีการศึกษาสภาพของหน่วยงานที่แท้จริง ถ้าจำได้ ตอนทำประกันคุณภาพใหม่ นั้น ต้องทำ SSR (Self Study Report) หรือรายงานการศึกษาตนเอง เพื่อให้รู้ตนเองเป็นอย่างไร แล้วก็นำไปสู่การทำแผนกลยุทธ ที่เรียกว่า SWOT analysis วิเคราะห์ จุดเด่น จุดด้อย โอกาส และอุปสรรค แล้วก็นำไปสู่การตั้งเป้าหมาย จะเป็นอะไร เมื่อไร อย่างไร ที่มีการชี้วัด ที่มองเห็น ประสิทธิภาพ (เพิ่มผลผลิต ลดต้นทุน ลดเวลา ลดค่าใช้จ่าย) ที่เป็นมูลค่าเพิ่ม แล้วก็มีการกำหนดกระบวนการว่าต้องทำอย่างไร เมื่อทำแล้ว ก็มีการชี้วัดประเมินเทียบกับที่ได้รายงานศึกษาตนเองไว้ ซึ่งส่วนนี้ เรียกว่า SAR (self assessment report) ในการประกันคุณภาพ เพื่อตรวจสอบดูว่า ได้ผลตามได้คาดหวังหรือไม่ เพราะเหตุใด ต้องปรับแก้อะไร เพื่อให้ดีขึ้น แล้วก็กลับไปปรับเพิ่มเติม แล้วติดตามประเมินอีก จนสามารถมั่นใจได้ว่า กระบวนการดังกล่าว สามารถเปลี่ยนแปลงสภาพตั้งแต่ตอนทำ SSR เมื่อ SAR แล้วดีขึ้น (เพิ่มผลผลิตอะไร เท่าไร ลดต้นทุน เวลา ค่าใช้จ่าย เท่าไร) หรือมีบริการใหม่ ๆ ที่ได้ผลเชิงประสิทธิภาพ ก็เขียนเป็นกระบวนการขึ้นมา ซึ่งมีหลักฐานพิสูจน์ได้ว่า ทำแล้วได้ผลที่ดีขึ้น แสดงว่า วิธีการ/กระบวนการดังกล่าว สามารถไปใช้ที่อื่นได้เช่นกัน ซึ่งหากต้องการความมั่นใจ ก็ต้องวัดด้วยกระบวนการทางสถิติ ก็จะเรียก สิ่งนี้ว่าเป็นผลงาน เป็นนวัตกรรม  

อย่างไรก็ตาม การจะเป็นผู้ชำนาญการ นั้น นอกจากการสร้างผลงาน ก็ต้องมีการศึกษางานที่ทำไปด้วย ว่าเรื่องพัฒนานั้น ที่อื่นเขาทำกันอย่างไร เพื่อจะได้เทียบเคียงและพัฒนาให้ก้าวหน้าออกไป ถ้าเป็นการทำวิจัย ก็เรียกว่า การตรวจวรรณกรรม 

ยกตัวอย่างให้ชัดขึ้น ลองคิดถึง หมอผ่าตัดถ้าเอาแต่ผ่าตัดอย่างเดียว ก็คงเก่งในเรื่องผ่าตัด แต่หากมีการศึกษาเทคโนโลยี ค้นคว้าเพิ่มเติม ก็ทำให้มีวิธีการ เทคโนโลยีที่ทันสมัยขึ้น เช่น การใช้แสงเลเซอร์ การใช้กล้องขนาดเล็กเข้าไปส่องอวัยวะต่าง ๆ ที่ทำให้มีแผลผ่าตัดเล็กลง เจ็บน้อยลง ผู้ป่วยหายเร็วขึ้น เมื่อผู้ป่วยหายเร็วขึ้นก็ไปทำงานได้เร็วขึ้น เห็นไหมว่าเป็นมูลค่าเพิ่ม

แสดงผู้ชำนาญต้องศึกษาเพิ่มเติมตลอดเวลา เพราะมีผู้ศึกษา ค้นคว้าพัฒนา เพิ่มขึ้นตลอดเวลา  หากเอามาเชื่อมโยงกับ ผู้ชำนาญการ แสดงว่า ต้องรู้ลึกและชำนาญในงานที่ทำ ต้องรู้รอบในงานที่คนอื่นทำ ต้องรู้กว้างในการนำไปใช้ประโยชน์ และที่สำคัญ คือผู้ชำนาญการต้องมีการพัฒนางาน เรียนรู้อย่างต่อเนื่อง เรียกว่า สามารถชี้แนะ ชี้นำได้อย่างทันสมัยตลอดเวลา ไม่ใช่ชำนาญการเฉพาะตอนที่ขอตำแหน่งเท่านั้น เรียกว่า เก่งแล้วต้องสร้างและพัฒนางานให้ดีไปอย่างต่อเนื่อง เรียกว่ามีมูลค่าเพิ่มขึ้น ราชการ/หน่วยงานจึงได้ให้เพิ่มเงิน ขยายกรอบค่าตอบแทน

ลองคิดง่าย ๆ หากคนทำอาหารอร่อย แต่ไม่ทำอาหารขาย จะมีมูลค่าตรงไหน  

ที่บันทึก เพราะอยากเห็นมีการพัฒนาผู้ชำนาญงานเป็นผู้ชำนาญการ จะได้คุ้มกับการทำงานหนักยิ่งขึ้น 

ใครที่ทำอาหารอร่อย ก็อย่าลืมทำขายด้วย เพื่อให้ฝีมือมีค่า มีประโยชน์ตลอดเวลา ซึ่งเป็นค่าและศักดิ์ศรีของคนคนนั้น